Gýda sektörünün içinde ve yanýnda yer alan her firma yönetim sistemleri kurulumunda bu zincirde Gýda Güvenliði Standart trafiði ile karþýlaþýyor. Bu trafikte uluslararasý standartlarýn yanýnda, özel firma standartlarý, yasal düzenlemeler, onay kuruluþlarý ve perakendeciler tarafýndan geliþtirilen standartlar; ISO 9001, ISO 22000, HACCP, BRC, IFS, SQF, Global GAP, GMP, PAS 220, GFSI, PAS 220 seçimi zorlaþtýrdý. Son günlerde çalýþmalarý devam eden yeni bir standart FSSC 22000, yeni bir standart daha mý geliyor? sorusunu karþýmýza çýkarýyor. Sistem seçiminde belirleyici etmen müþterinin talebi doðrultusunda olurken, aslýnda tek amaç; yasal gerekliliklere uyarak etkin bir gýda güvenliði sistemi kurmaktýr.

»» Yolculuk ISO 9000 serisi ile baþlamýþtý. Tüm sektörlere uygulanabilen ve süreç yaklaþýmýný öngören Kalite Yönetim Standardý, müþterinin ihtiyaç duyduðu kaliteyi güvence altýna almak üzere temel bir yönetim sistemi standardý olma özelliðini halen korumakta.

1959’larda ortaya çýkan gýda üretiminde tehlike analizi ve kritik kontrol noktalarýnýn kontrolünü öngören HACCP sistemi gýda güvenliðiyle ilgili problemleri engellemek amacýyla 1963 yýlýnda Dünya Saðlýk Teþkilatý (WHO) Codex Alimentarius’da HACCP prensiplerinin yayýmlanmasý ile tüm dünyada kabul görmüþtür. Gýda Güvenlik standartlarý (ISO 22000, BRC, IFS, SQF) ve yasal düzenlemelerin de temeline yerleþmiþtir. Türkiye’de de Gýda Kodeksi’nde 1997’de zorunlu yasal uygulamalar arasýna alýnmýþ, 2003 yýlýnda TS13001 standardý olarak yayýnlanmýþtýr.

Diðer taraftan çeþitli ülke, birlik ve birleþimlerinin ihtiyaçlarý ile ortaya çýkan standartlar bu yolculuðun parçasý haline geliyor. Ýngiliz Perakendeciler Konsorsiyumu’nun 1998’de geliþtirdiði BRC, Türkiye’de perakende sektörünün geliþimi ile tanýnýr ve uygulanýr hale gelmiþtir. Perakendecilerin tedarikçi seçiminde yerinde denetim ile güvenli gýda ve istenilen spesifikasyonlarda üretimi garantileyen seçim kriterlerinden biri olmuþtur BRC. Bunun yanýnda Almanya ve Fransa perakendecileri tarafýndan 2002’de kendi markalarý adýna üretilen ürünlerin güvenli olduðunu garantilemek için geliþtirdikleri ve Ýtalya’nýn da dahil olduðu IFS (International Food Standard) gýda güvenlik standardýný ölçülebilir kýlmýþtýr.

Amerika’da 2004 yýlýnda yayýnlanan diðer bir standart SQF (Safe Quality Food) Güvenli Kalite Gýda Standardý da yaklaþýk 1500 üye perakendeci ve toptancýya sahip FMI (Food Marketing Institue) Gýda Pazarý Enstitüsü tarafýndan oluþturulmuþtur. SQF HACCP tabanlý bir gýda güvenliði ve kalite risk yönetim sistemidir. Gýda zincirinin her halkasý için iyi tarým uygulamalarý GAP, Ýyi üretim uygulamalarý GMP, iyi hijyen uygulamalarý GHP, iyi daðýtým uygulamalarý GDP olarak anýlan planlanmýþ sistematik aktiviteleri kapsayan ayrýntýlý sistemler de standartlarýn kapsamýna girmiþtir.

Deðiþik standartlarýn uygulamaya alýnmasý karþýsýnda kuruluþlar çok fazla denetime maruz kalmaya baþlamýþlardýr. Bu nedenle Uluslar arasý yaklaþýk 400 Gýda üretici ve perakendecilerinden oluþan CIES (The Food Business Forum) Gýda Ýþ Forum’u tarafýndan 2000 yýlýnda GFSI (The Global Food Safety Initiative) Global Gýda Güvenliði Giriþimi oluþturulmuþtur. GFSI’ýn vizyonu “sertifikalý ise her yerde kabul edilmeli” mantýðý üzerinedir. Spesifik standartlarýn karþýlaþtýrýlarak onaylanmasý sonucunda tüm standartlarý Gýda Güvenliði Þemsiyesi’nde birleþtirme amacýný taþýmaktadýr. Carrefour, Tesco, Metro, Migros, Ahold, Wal-Mart ve Delhaize GFSI’ýn resmen deðerlendirip tanýdýðý BRC, IFS, Dutch HACCP, SQF ve New Zealand GAP’ý kabul etmektedirler.

2005 yýlýna gelindiðinde ISO tarafýndan gýda zincirinde yer alan tüm halkalarda uygulanabilir ISO 9001’in proses yaklaþýmýna paralel, gýda güvenliði yönetim sistemleri uygulamalarýný birleþtirmek amacýyla ilk uluslar arasý ve sertifikalandýrýlan ISO 22000 standardýný yayýnlamýþtýr. Ön gereksinim uygulamalarý (yasal gereksinimler, GMP, operasyonel ön koþullar), HACCP sistemi, iletiþim ve sürekli iyileþtirme temelinde oluþturulmuþtur. BRC ve IFS’ten en temel farký iyi uygulamalarýn listelenmemiþ olmasýdýr. Bu nedenle de GFSI’ýn listesinde yer alamamýþtýr.

Süregelen Gýda Güvenliði standartlarý (BRC, IFS, SQF) daha çok perakendecilerin özel markalý ürün tedarikçilerine çoðunlukla ön gereklilik olarak þart koþmalarýna karþýn büyük gýda üreticileri ISO 22000’i proses yaklaþýmýný baz almasý nedeniyle daha çok tercih etmiþlerdir.

ISO 22000’nin ihtiyacýný karþýlamaya yönelik Gýda ve Ýçecek Endüstrisi Konfederasyonun CIAA (The Confederation of Food and Drink Industries) sponsorluðunda G4 olarak bilinen Danone, Kraft, Unilever ve Nestle sektör devleri birleþerek 2008 yýlýnda ön gereksinim programlarýný detaylandýran ve her tür firmaya uygulanabilir PAS 220 (Publicly Available Specification) Kamuya açýk spesifikasyonlarý standardýný yayýnlamýþtýr.

6. standart mý geliyor?


2004 yýlýnda FSSC (The Foundation for Food Safety Certification) Gýda Güvenliði Sistemi Sertifikasyonu Kuruluþu tarafýndan harmonize Gýda Güvenliði Sistemi sertifikasyonu oluþturmak için kurulmuþtur. CIAA tarafýndan da desteklenen ve ISO 22000 ile PAS 220 ‘yi birleþtiren FSSC 22000 standardýnýn tanýnmasý yönünde GFSI’a baþvurularýný Þubat 2009’da göndermiþtir. Ýlk deðerlendirme sonuçlarý alýnmaya baþlanmýþ olup kendi sitesi http://www.fssc22000.com’da 27 May 2009 tarihinde GFSI’nýn 9. Yýllýk Gýda Güvenliði Konferansý’nda FSSC 22000 içeriðinin GFSI tarafýndan kabul edildiðini duyurmuþtur. Son onay için GFSI komisyonuna gönderilen standardýn 6. Standart olarak GFSI’ýn listesinde yer almasý bekleniyor.


Fatma Ýnceoðlu
10 Haziran 2009