Kyoto protokolü ile birlikte küresel ýsýnma ve küresel ýsýnmaya sebep olan gazlarýn salýnýmý önem kazanmýþtýr.

Sera gazlarýnýn salýnýmýnýn azaltýlmasý konusunda Kyoto Protokolü dýþýnda ayrýca Karbon ticareti ve gönüllü programlar yürütülmektedir.

Küresel ýsýnmaya sebep olan ve Kyoto Protokolü kapsamýnda yer alan gazlar ve bu gazlarýn çýkýþýna sebep olan faaliyetleri aþaðýdaki þekilde özetleyebiliriz:

• Carbon Dioxide (CO2)– Fosil bazlý yakýtlarýn tüketimi, ormansýzlaþma
• Methane (CH4) – Fosil bazlý yakýtlarýn proses edilmesi, çiftlik hayvanlarý, atýk bertarafý
• Nitrous Oxide (N2O) – Tarým, toprak kullanýmý
• Sulphur hexafluoride (SF6) – elektrik endüstrisi tarafýndan kullanýlýr
• Hydrofluorcarbon (HFCs) – soðutucular, CFC’lerin deðiþimi
• Perfluorocarbons (PFCs) – medical uygulamalar ve yangýn söndürücüler.

Bazý sera gazlarý programlarýnda Chlorofluorocarbons(CFCs) gazlarý da yer almaktadýr.

Kuruluþlar, gelecekte pazardaki rekabetlerini sürdürebilmek için ulusal ve uluslar arasý iklim deðiþikliði politikalarýný bilmek, bunlara hazýrlýklý olmak ve sera gazý risklerini yönetmek zorundalar. Sera gazý risklerini belirlemeyen ve yönetmeyen kuruluþlar, ileride yasal yaptýrýmlara maruz kalabilirler, ticaret yapabilmeleri için sera gazý salýným bedeli ödemek zorunda kalabilirler ki bu durum pazardaki rekabet þanslarýný yitirmelerine neden olabilir.

Kuruluþlarýn sera gazý salýnýmlarýný hesaplayabilmesi ve raporlayabilmesi için bazý programlar yürütülmektedir. GHG Protokolü bunlardan birisidir.
GHG Protocol (Sera gazý protokolü) – A Corporate Accounting and Reporting Standard (2004) sera gazý emisyonlarýnýn hesaplanmasý ve doðrulanabilir raporlamalarýn yapýlmasý için oluþturulmuþ bir standarttýr.

Sera gazlarýnýn yönetimi ile ilgili sistematik bir yaklaþým ISO 14064 standardý ile gelmiþtir.

ISO 14064 Standartlar Serisi (2006)

• Bölüm 1 – Sera gazý emisyonlarýnýn ve uzaklaþtýrmalarýnýn kuruluþ seviyesinde hesaplanmasýna ve rapor edilmesine dair kýlavuz ve özellikler
• Bölüm 2 – Sera gazý emisyon azaltmalarýnýn veya uzaklaþtýrma iyileþtirmelerinin hesaplama, izleme ve rapor edilme faaliyetleri için kýlavuz ve özellikler
• Bölüm 3 – Sera gazý beyanlarýnýn onaylanmasýna ve doðrulanmasýna dair kýlavuz ve özellikler.

Sera gazý protokolü ile ISO 14064 Standardý arasýnda önemli bir farklýlýk yoktur, her ikisi de tarafsýz politikalardýr. Sera gazlarýnýn hesaplanmasýna ve raporlamasý Sera Gazý protokolünce önerilen ek kýlavuz yararlanýlabilir. Ancak Sera Gazý Protokolü raporlanan verilerin doðrulamasýnýn nasýl yapýlacaðý konusunda bir yönlendirme yapmaz.

ISO 14064 Standardýnýn yararlarý aþaðýdaki þekilde sýralanabilir:
- Standardize edilmiþ yaklaþým ve prensipleri kullanarak emisyonlarýn doðru ve adil hesabýný yapacak kuruluþlara yardýmcý olmak,
- Sera gazý emisyonlarýný etkin bir þekilde ve stratejik olarak yönetmek ve azaltmak için kullanýlacak bilgileri kuruluþa saðlamak,
- Sera Gazý projelerinin uygulanmasýný ve geliþtirilmesini için kolaylýk saðlar,
- Kuruluþa, zorunlu veya gönüllü Sera Gazý programlarýna katýlým için gerekebilecek bilgileri saðlamak.
- Sera Gazý hesaplama ve raporlamalarýndaki tutarlýlýk ve þeffaflýðý artýrmak.

ISO 14064-1, ISO 14064-2 ve ISO 14064-2 standartlarý ve aralarýndaki iliþki aþaðýdaki þekilde özetlenebilir.

ISO 14064-1 GHG Hesaplama ve Raporlama Prensipleri

Uygunluk – Hedef kullanýcýnýn ihtiyaçlarýna uygun sera gazý kaynaklarý, sera gazý yutaklarý, sera gazý rezervuarlarý veriler ve metodolojiler seçilir.
Tamlýk – Ýlgili sera gazý emisyonlarý ve uzaklaþtýrmalarýn tamamýný içerir.
Tutarlýlýk – Sera Gazýna iliþkin bilgilerin anlamlý karþýlaþtýrýlmasýna imkan saðlar.
Doðruluk – Sistematik hatalar ve belirsizlikler mümkün olduðu kadar azaltýlýr.
Þeffaflýk – Hedef kullanýcýlarýn güvenli bir þekilde karar vermesine imkan saðlamak amacýyla, sera gazýna iliþkin yeterli ve uygun bilgiler açýklanýr.

ISO 14064-1’e göre kuruluþ aþaðýdaki yaklaþýmlardan biri ile sýnýrlarýný belirlemelidir:
A) Eþit paylaþým yaklaþýmý
B) Kontrol yaklaþýmý
    a) Operasyonel (Ýdari) kontrol
    b) Mali kontrol

Kuruluþ, belirlediði yaklaþým ile sera gazý salýnýmlarýný hesaplamalýdýr: Sera gazý salýnýmlarý 3 kapsamda düþünülmelidir:

Kapsam 1 Doðrudan Sera Gazý Emisyonu
Bir kuruluþun sahip olduðu veya kontrol ettiði sera gazý kaynaklarýndan salýnan sera gazý emisyonu.
- Sabit yakma ( kazan, fýrýn, türbin, ýsýtýcý, incinerator, motor vb)
- Mobil yakma (otomobil, kamyon, gemi, uçak vb)
- Proses emisyonu (Çimento üretiminde kalsinasyon kaynaklý CO2, petrokimya endüstrisinde katalitik kraking prosesinden kaynaklý CO2, alüminyum ergitmede PFC emissions gibi)
- Kaçak emisyonlar (ekipman baðlantýlarýndan, atýksu arýtma tesisi, soðutma kuleleri, gaz iþleyen tesisler vb. kaçaklar)

Kapsam 2 Enerji dolaylý sera gazý emisyonu
Bir kuruluþ tarafýndan dýþarýdan tedarik edilerek tüketilen elektrik, ýsý veya buharýn üretilmesi sýrasýnda oluþan sera gazý emisyonu

Kapsam 3 Diðer dolaylý sera gazý emisyonu
Enerji dolaylý sera gazý emisyonundan baþka, bir kuruluþun faaliyetlerinin bir sonucu olarak baþka kuruluþlarýn sahip olduðu veya kontrol ettiði sera gazý kaynaklarýndan ortaya çýkan sera gazý emisyonu

Geliþim Yönetim Sistemleri A.Þ. olarak sera gazý envanterinizin oluþturulmasý ve ISO 14064 Standardý gerekliliklerinin karþýlanmasýna yönelik sera gazý yönetim sisteminin kurulmasýnda danýþmanlýk hizmeti veriyoruz.

Tülin Pervan DÝKENER

Ocak 2011